Triduum Paschalne

Wielki Czwartek

Jak w tygodniu niedziela, tak w roku kościelnym święta Wielkanocy są najważniejszymi obchodami liturgicznymi. Niedziela jest cotygodniową Paschą, a Wielkanoc coroczną. Słusznie podkreśla się, że Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa, to wewnętrzna siła wiary chrześcijańskiej, źródło zbawienia i fundament wszystkich obchodów liturgicznych.

Ta najważniejsza i najstarsza uroczystość doroczna, dość wcześnie, bo co najmniej od IV wieku obejmowała trzy dni. Święty Augustyn († 430 r.) mówił o świętym triduum ukrzyżowanego, pogrzebanego i wskrzeszonego Pana. Według nowego kalendarza liturgicznego, Triduum Paschalne rozpoczyna się Mszą św. Wieczerzy Pańskiej, osiąga swój szczyt w Wigilii Paschalnej i kończy się nieszporami niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.

Wielki Czwartek nie zawsze był zaliczany do Triduum Paschalnego, ale zawsze był dniem jednoczącym chrześcijan z Chrystusem:

w tym dniu jednano pokutników z Kościołem i z Bogiem, aby razem z innymi chrześcijanami mogli przyjąć Chrystusa w Eucharystii

w tym dniu święcono oleje. Namaszczanie nimi chrześcijan, oznacza ścisłą ich więź z Chrystusem

w tym dniu koncelebrowana Msza Wieczerzy Pańskiej unaocznia jedność Ofiary Chrystusa, jedność kapłaństwa i jedność ludu Bożego przy jednym Stole Pańskim.

Obecnie przed południem w kościołach katedralnych odprawia się tzw. Msza Krzyżma. Jest to Msza św. koncelebrowana przez kapłanów reprezentujących całą diecezję. Koncelebrze tej przewodniczy biskup, który przed zakończeniem Modlitwy Eucharystycznej święci olej chorych, a po Komunii św. olej katechumenów i konsekruje Krzyżmo święte. Mszę Krzyżma uważa się za jeden z głównych przejawów pełni kapłaństwa biskupa i znak ściłej łączności kapłanów z jego osobą. Świętym Krzyżmem konsekrowanym przez biskupa namaszcza się nowo ochrzczonych i naznacza bierzmowanych. Przez namaszczenie olejem katechumenów przygotowuje się ich i usposabia do przyjęcia chrztu. Wreszcie olej chorych w sakramencie chorych pokrzepia tych, którzy zapadli na zdrowiu. Olejów świętych używa się również przy niektórych sakrametaliach, np. przy konsekracji kościoła czy ołtarza. Podczas Mszy Krzyżma duchowieństwo całej diecezji publicznie odnawia swoje przyrzeczenia złożone w dniu święceń kapłańskich.

Zgodnie z najdawniejszą tradycją Kościoła, w Wielki Czwartek nie wolno odprawiać Mszy św. bez udziału ludu. W godzinach wieczornych odrawia się Mszę Wieczerzy Pańskiej z pełnym uczestnictwem całej miejscowej wspólnoty. Należy ona już do Triduum Paschalnego (Triduum Sacrum). Jej teksty przenoszą nas do Wieczernika, gdzie Chrystus Pan podczas Ostatniej Wieczerzy ustanowił Eucharystyczną Ofiarę Ciała i Krwi Swojej, Ucztę Swojej miłości i sakrament kapłaństwa. Tam również przykładem swoim Chrystus zobowiązał uczniów do świadczenia miłości bliźniego, obmywając im nogi. Obrzęd obmywania nóg, zwany Mandatum, istniał w Rzymie od XII wieku.

Podczas śpiewania hymnu "Chwała na wysokości Bogu" grają organy i dzwonią wszystkie dzwony. Potem milkną, aż do wieczora Wielkiej Soboty, kiedy zabrzmi znów hymn "Chwała na wysokości Bogu" we Mszy Wigilii Paschalnej. Żyje tu ciągle starożytny zwyczaj, kiedy to w kościele nie było ani dzwonów ani rganów. W ciągu wiekuów nieraz reformowano liturgię, zawsze jednak zachowywano starożytny charakter liturgii Wielkiego Tygodnia.

Po modlitwie po Komunii Najświętszy Sakrament przenoszony jest w procesji do ciemnicy, czyli miejsca przechowania Najśw. Sakramentu w kaplicy lub innym miejscu odpowiednio przyozdobionym. Zwyczaj ten jest bardzo stary - sięga czasów, kiedy to nie było jeszcze tabernakulum i po każdej Mszy św. zanoszono Święte Postacie do zakrystii (sacrarium) lub innego odpowiedniego miejsca. We Wielki Czwartek zwyczaj ten ma znaczenie symboliczne. Oznacza zamknięcie Chrystusa w więzieniu.

Według opisu Eterii z około 400 roku, w Jerozolimie wierni gromadzili się w kościele na Mszę św., podczas której wszyscy przyjmowali Komunię św. Potem udawali się na Górę Oliwną, by słuchać czytania wyjątków Pisma św., opisujących wydarzenia zbawcze, które miały miejsce w Wielki Czwartek. Rozważano tam modlitwę Chrystusa w Ogrójcu ze wszystkimi okolicznościami, jakie wtedy zapoczątkowały krzyżową drogę Zbawiciela. Te rozważania towarzyszą również dzisiaj wiernym adorującym Najświętszy Sakrament w ciemnicy, po Mszy wielkoczwartkowej.

Źródło:
Ks. Tarsycjusz Sinka C.M. "Zarys Liturgiki"